Rát bị lưỡi là tình trạng khá phổ biến mà nhiều người gặp phải. Khi bị rát lưỡi, người bệnh sẽ cảm nhận rõ ràng cảm giác nóng rát khó chịu ở vùng lưỡi. Tình trạng này có thể do rất nhiều nguyên nhân từ viêm nhiễm, chấn thương cho đến một số bệnh lý nguy hiểm.
Nếu để lâu ngày không điều trị, bệnh sẽ chuyển biến nặng hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng ăn nói và sức khỏe. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng rát lưỡi? Làm thế nào để giảm bớt cảm giác khó chịu do rát lưỡi? Hãy cùng Nha khoa Asia tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Lưỡi bị rát là tình trạng như thế nào? Triệu chứng cần lưu ý
Lưỡi bị rát là hiện tượng cảm giác nóng rát hoặc bỏng ở vùng lưỡi mà không hề có tổn thương hoặc kích ứng rõ ràng. Đây là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau liên quan đến khoang miệng.
Theo các bác sĩ chuyên khoa, rát lưỡi thường do nhiều nguyên nhân gây ra, là biểu hiện của nhiều bệnh lý như nhiễm trùng, viêm loét, mất nước, thiếu vitamin… gây tổn thương hoặc rối loạn chức năng niêm mạc miệng.
Khi lưỡi bị rát, bạn có thể gặp các triệu chứng sau:
- Cơn đau rát, nóng bỏng khó chịu tại vùng lưỡi. Cảm giác đau rát này có thể lan khắp bề mặt lưỡi hoặc tập trung riêng ở một số điểm như bị rát đầu lưỡi, hai bên mép. Đôi khi người bệnh đớn đau dữ dội đến mức không thể ăn nói được.
- Người bệnh sẽ thấy lưỡi bị đỏ lên, sưng phù, xuất hiện các vết xước, loét hoặc mụn nước. Đầu và mép lưỡi là những vị trí hay bị tổn thương. Lưỡi cũng trở nên cực kỳ nhạy cảm khi tiếp xúc với bất cứ vật gì.
- Người bệnh gặp nhiều khó khăn trong việc ăn nói và nuốt. Do lưỡi bị sưng đau nên quá trình nhai nuốt diễn ra vô cùng khó nhọc, thậm chí mỗi lần nuốt đều gây ra cảm giác nhói đau.
- Bên cạnh các triệu chứng trên, nhiều bệnh nhân còn gặp phải tình trạng khô miệng, thấy khát nước, miệng có mùi hôi hoặc vị lạ. Một vài trường hợp viêm nhiễm nặng hơn còn kèm theo các biểu hiện như sốt cao, đau họng, sưng hạch cổ.
Tình trạng kéo dài, không dứt hẳn sẽ ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, giao tiếp hàng ngày. Do đó, cần tìm nguyên nhân và điều trị ngay.
Những đối tượng nào thường hay bị rát lưỡi?
Theo các bác sĩ chuyên khoa, có một số nhóm đối tượng dễ mắc bệnh lưỡi bị rát hơn người bình thường, cụ thể:
- Người cao tuổi: Do quá trình lão hóa làm suy giảm chức năng cơ thể, người già thường bị giảm tiết nước bọt dẫn đến tình trạng khô miệng. Khi miệng khô cứng sẽ làm tăng nguy cơ tổn thương và viêm nhiễm niêm mạc miệng, gây ra hiện tượng rát lưỡi.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú: Trong giai đoạn mang thai, sự thay đổi nội tiết tố như tăng progesterone, estrogen khiến các bà mẹ dễ bị khô miệng, thiếu nước bọt. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường miệng như đau rát lưỡi, viêm lợi.
- Người nghiện thuốc lá, rượu bia: Hóa chất trong thuốc lá và rượu bia khi được bài tiết qua nước bọt sẽ gây kích ứng niêm mạc miệng, làm tổn thương lưỡi dẫn đến cảm giác rát bỏng.
- Bệnh nhân bị bệnh dạ dày: Do các vấn đề về axit dạ dày thừa gây kích ứng đường tiêu hóa, dễ dẫn đến tình trạng loét miệng và lưỡi bị rát, đau.
- Người bị stress: Tình trạng căng thẳng kéo dài sẽ làm rối loạn chức năng cơ thể, giảm tiết nước bọt. Điều này góp phần gây khô miệng và hiện tượng rát lưỡi.
Ngoài ra, bệnh lý về tuyến giáp và tiểu đường cũng khiến người bệnh có nguy cơ cao mắc phải các vấn đề về rát, đau nhức lưỡi.
Nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng lưỡi bị rát
Lưỡi bị rát có thể do rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng lưỡi bị rát mà bạn cần lưu ý:
Do vệ sinh răng miệng không đúng cách
Việc sử dụng bàn chải đánh răng quá cứng, lông cứng sẽ làm tổn thương trực tiếp lên bề mặt lưỡi. Nhiều người có thói quen chà xát mạnh khi đánh răng đúng cách khiến vết thương càng trầm trọng hơn. Lâu dần, lớp niêm mạc miệng bị tổn thương nhiều sẽ viêm loét, đau nhức và dễ bị nhiễm trùng. Đây chính là nguyên nhân hàng đầu gây ra hiện tượng rát, đau lưỡi ở nhiều người.
Không vệ sinh sạch sẽ kẽ răng, để tồn đọng thức ăn trong kẽ răng sẽ là nơi lý tưởng để vi khuẩn phát triển. Các chất độc do vi khuẩn tiết ra kích ứng niêm mạc miệng, làm tổn thương lưỡi.
Bên cạnh đó, tình trạng viêm nướu do vệ sinh răng miệng kém cũng khiến các mô lợi ma sát trực tiếp lên lưỡi gây tổn thương và đau đớn.
Do cắn, chấn thương vùng miệng
Khi bị cắn hoặc đâm thủng lưỡi, môi sẽ gây ra vết thương hở trực tiếp lên niêm mạc miệng. Từ đây vi khuẩn, nấm có thể xâm nhập gây nên viêm nhiễm, làm bề mặt lưỡi bị rát đau nhức, rát bỏng.
Ngoài ra, chấn thương va đập mạnh vào răng như té ngã cũng có thể gây tổn thương nhẹ đến nặng phần mô mềm bao gồm cả lưỡi. Từ vết thương hở, các chất kích thích sẽ khiến lưỡi bị rát đau rát kéo dài.
Mắc hội chứng bỏng rát miệng (BMS)
Hội chứng bỏng rát miệng (Burning Mouth Syndrome – BMS) là tình trạng rối loạn chức năng thần kinh gây ra cảm giác nóng, bỏng rát bên trong miệng (bao gồm môi, lưỡi, nướu, vòm họng) mà không rõ nguyên nhân.
Các đặc điểm của bệnh:
- Thường gặp ở nữ giới trung niên trên 50 tuổi
- Triệu chứng chủ yếu: cảm giác bỏng rát ở lưỡi và các vùng khác trong miệng
- Không tìm thấy dấu hiệu viêm nhiễm hay tổn thương
- Cảm giác rát xuất hiện rõ vào buổi sáng và càng về chiều tối sẽ giảm dần
- Bệnh thường tái đi tái lại, kéo dài nhiều năm
- Ảnh hưởng tâm lý, chất lượng cuộc sống của người bệnh
Hiện vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân, có thể do yếu tố tâm lý là chính. BMS khiến vùng miệng, lưỡi luôn cảm thấy khó chịu, đau rát.
Thiếu hụt vitamin nhóm B
Vitamin nhóm B đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và duy trì niêm mạc miệng lành mạnh. Khi bị thiếu hụt vitamin B, đặc biệt là B3, B6, B12 sẽ khiến niêm mạc miệng dễ bị tổn thương, viêm loét và dẫn đến các triệu chứng đau lưỡi bị rát. Cụ thể:
- Vitamin B3: Tham gia vào quá trình tổng hợp protein và chất nhầy bảo vệ thành niêm mạc miệng.
- Vitamin B6: Giúp trung hòa các gốc tự do, chống viêm và nhiễm trùng hiệu quả.
- Vitamin B12: Thuộc nhóm vitamin tan trong nước, rất cần thiết cho sự phát triển lành mạnh của tế bào niêm mạc.
Khi bị thiếu các vitamin này, niêm mạc miệng sẽ bị tổn thương, dễ xuất hiện các vết loét đau nhức ở lưỡi. Nếu không điều trị bổ sung kịp thời, tình trạng viêm loét càng ngày càng nặng thêm.
Nhiễm nấm Candida ở lưỡi
Nấm Candida là loại nấm men tự nhiên có trong đường tiêu hóa và âm đạo của phụ nữ. Trong một số điều kiện, nấm Candida phát triển quá mức và gây bệnh nấm Candida. Khi đó chúng sẽ di căn sang các bộ phận khác bao gồm cả niêm mạc miệng.
Khi lưỡi bị nhiễm nấm Candida sẽ có các biểu hiện sau:
- Xuất hiện các mảng trắng vành khuyên trên bề mặt lưỡi
- Đau rát lưỡi, đặc biệt là trung tâm và đầu lưỡi
- Lưỡi bị đỏ, sưng và nhạy cảm
- Miệng có mùi hôi khó chịu
- Khó nuốt khi ăn uống
Do đó, khi phát hiện nhiễm nấm Candida ở lưỡi cần điều trị triệt để bằng thuốc chống nấm để tránh gây ra các biến chứng nguy hiểm hơn.
Mọc u nhú ở lưỡi
Sự xuất hiện các khối u lành hoặc ác tính ở lưỡi là một trong những nguyên nhân không phổ biến gây ra tình trạng đau lưỡi bị rát. Cụ thể:
- Các khối u lành tính như u xơ, u bã đậu, u hạt ở lưỡi có thể gây chèn ép, dẫn tới tổn thương thần kinh và các mô xung quanh.
- Các loại u ác tính ở lưỡi như ung thư biểu mô tế bào vảy cũng làm tổn thương dây thần kinh, gây đau đớn.
- Sự chèn ép, tổn thương do các khối u lành và ác tính ở lưỡi là nguyên nhân trực tiếp gây ra các triệu chứng đau nhức, rát bỏng khi ăn nói.
Do đó, khi phát hiện bất kỳ khối u bất thường nào ở lưỡi cần đi kiểm tra và điều trị kịp thời tránh gây biến chứng nguy hiểm.
Ăn nhiều đồ cay nóng, axit
Thường xuyên ăn các loại gia vị cay nóng như ớt, tiêu, hay thực phẩm chứa nhiều axit như chanh, giấm, mẻ… cũng là nguyên nhân khiến lưỡi bị rát, viêm loét. Bởi:
- Các chất kích thích như capsaicin trong ớt, axit trong chanh, giấm… sẽ kích ứng trực tiếp lên niêm mạc miệng, gây tổn thương và viêm loét lưỡi.
- Nhiều axit còn làm phá vỡ lớp nhầy bảo vệ niêm mạc miệng, giảm pH gây viêm nhiễm và đau nhức lưỡi.
Vì thế, hạn chế ăn quá nhiều thực phẩm cay nóng, axit sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ gây kích ứng, tổn thương lưỡi.
Bị khô miệng
Tình trạng khô miệng xảy ra khi lượng nước bọt tiết ra ít hơn bình thường. Điều này khiến lưỡi bị khô cứng, dễ dàng bị tổn thương và viêm nhiễm. Một số nguyên nhân gây khô miệng bao gồm:
- Mất nước, mất muối khoáng do đau ốm, vận động quá sức
- Suy giảm chức năng tuyến nước bọt do tuổi già
- Dùng một số loại thuốc như thuốc hạ huyết áp, kháng histamine
Khi bị khô miệng, lưỡi bị rát rất dễ, nóng bỏng do thiếu lớp nhầy bảo vệ. Vì vậy cần bổ sung đủ nước và bù đắp các chất dinh dưỡng thiết yếu cho niêm mạc miệng.
Cách để hết rát lưỡi đơn giản hiệu quả tại nhà
Trước khi áp dụng các cách chữa rát lưỡi tại nhà, bạn cần loại trừ nguyên nhân do bệnh lý. Nếu tình trạng nặng, kèm sốt cao hoặc khối u thì cần đi khám ngay.
Vệ sinh răng miệng đúng cách
Thực hiện vệ sinh răng miệng đúng cách hàng ngày sẽ giúp làm sạch và ngăn ngừa viêm nhiễm, giảm tình trạng đau lưỡi bị rát hiệu quả.
- Súc miệng với nước muối loãng sau ăn có tác dụng làm sạch các vết tổn thương, ngăn ngừa nhiễm trùng hiệu quả. Bạn nên pha 15-20ml nước muối sinh lý vào 1 lít nước ấm để súc miệng.
- Đánh răng và vệ sinh lưỡi đúng cách 2 lần/ngày. Nên dùng bàn chải mềm, lông tơ để tránh làm tổn thương lưỡi. Sau đó sử dụng tăm bông gạc hoặc que chuyên dụng để lau sạch bề mặt lưỡi nhẹ nhàng.
Điều này sẽ giúp loại bỏ mảng bám và vi khuẩn gây bệnh trên bề mặt lưỡi, ngăn ngừa viêm loét lưỡi hiệu quả.
Ngậm nước ấm pha muối
Ngậm nước muối ấm giúp kháng viêm, làm lành vết tổn thương và ngăn ngừa nấm men phát triển quá mức gây hại. Cách làm:
- Cho 1/2 thìa cà phê muối tinh khiết vào cốc, đổ đầy nước ấm khoảng 200ml. Khuấy đều để muối tan.
- Ngậm miệng nước muối trong vòng 30s – 1 phút, sau đó nhả ra.
- Làm đều đặn 2 lần/ngày sẽ giúp giảm viêm loét và cảm giác rát lưỡi đáng kể.
Ngậm mật ong
Ngậm mật ong được xem là một trong những cách đơn giản và hiệu quả để giảm cảm giác rát, đau lưỡi. Vì:
- Mật ong chứa nhiều chất kháng khuẩn như hydrogen peroxide, methylglyoxal giúp ức chế sự phát triển của vi khuẩn, nấm gây bệnh.
- Mật ong còn chứa enzym glucose oxidase có tác dụng sát khuẩn, làm lành vết thương nhanh chóng.
- Đồng thời, mật ong còn làm dịu niêm mạc bị kích ứng, giảm tình trạng viêm đỏ, sưng tấy.
Cách thực hiện:
- Ngậm khoảng 1-2 thìa cà phê mật ong trong miệng ít nhất 5 phút.
- Thực hiện 2-3 lần/ngày sau khi ăn sẽ giúp giảm đau rát lưỡi rõ rệt.
Xông hơi bằng tinh dầu
Xông hơi bằng các loại tinh dầu thiên nhiên như bạc hà, gừng, quế, oải hương… sẽ giúp giảm viêm nhiễm và cảm giác rát, đau ở lưỡi rất tốt. Cơ chế tác động:
- Các tinh dầu này có tính kháng khuẩn mạnh, ức chế vi khuẩn, nấm gây bệnh trong miệng.
- Đồng thời còn làm se khít lỗ chân lông, giảm viêm, giúp vết thương mau lành.
- Khi hít phải các phân tử tinh dầu qua đường mũi sẽ giúp giảm đau nhức.
Vì vậy, bạn nên xông hơi bằng tinh dầu đều đặn hàng ngày để giảm tình trạng lưỡi bị rát hiệu quả.
Ăn sữa chua Hy Lạp
Ăn sữa chua Hy Lạp có lợi khuẩn probiotic giúp giảm tình trạng lưỡi bị rát rất hiệu quả do có các công dụng sau:
- Cung cấp lợi khuẩn probiotic như lactobacillus acidophilus, streptococcus thermophilus,… giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột và miệng.
- Tăng cường sức đề kháng và miễn dịch khoang miệng, hạn chế viêm nhiễm là nguyên nhân gây đau rát lưỡi.
- Vitamin và khoáng chất dồi dào trong sữa chua như canxi, vitamin D3, K2 tốt cho xương và răng.
- Axit lactic trong sữa chua giúp cân bằng độ pH, ngăn ngừa tình trạng khô miệng dẫn đến rát lưỡi.
Do đó, bệnh nhân nên ăn 1-2 hộp sữa chua Hy Lạp mỗi ngày để bổ sung lợi khuẩn và cải thiện tình trạng lưỡi bị rát hiệu quả.
Dùng các loại vitamin nhóm B
Thiếu hụt các vitamin nhóm B như B3, B6, B12 là nguyên nhân khiến niêm mạc miệng dễ bị tổn thương gây ra các triệu chứng đau lưỡi bị rát. Do đó, việc bổ sung đầy đủ vitamin B sẽ giúp cải thiện tình trạng này.
Cụ thể, vitamin B giúp:
- Duy trì sự toàn vẹn của niêm mạc miệng
- Tăng cường khả năng tự phục hồi và tái tạo tế bào
- Chống viêm, nhiễm trùng hiệu quả
Bệnh nhân có thể bổ sung vitamin B từ thực phẩm (trứng, sữa, ngũ cốc) hoặc dùng thuốc nếu thiếu hụt nhiều. Điều này giúp làm lành vết thương và giảm đau lưỡi bị rát hiệu quả.
Tăng cường rau xanh, hoa quả
Tăng cường ăn các loại rau xanh, hoa quả tươi sẽ giúp bổ sung đủ nước, chất xơ và các vi chất cần thiết cho cơ thể, góp phần cải thiện tình trạng rát lưỡi.
Cụ thể, rau xanh và hoa quả giúp:
- Cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất như vitamin C, K, canxi, phốt pho…tham gia vào quá trình tái tạo tế bào niêm mạc miệng.
- Axit hữu cơ và chất xơ trong rau quả có tác dụng làm dịu vết viêm, giảm cảm giác rát bỏng.
- Nước và các vitamin giúp tăng tiết nước bọt giữ ẩm khoang miệng, hạn chế khô lưỡi.
Do đó, người bị rát lưỡi cần bổ sung thêm rau xanh đậm lá như rau bina, cải xoăn; hoa quả như cam, quýt, kiwi…để bảo vệ niêm mạc miệng.
Súc miệng với tinh dầu đinh hương hoặc tinh dầu trà
Súc miệng với tinh dầu thiên nhiên như tinh dầu đinh hương, tinh dầu trà là cách làm giảm viêm loét và cảm giác rát bỏng lưỡi nhanh chóng.
Bởi các tinh dầu này có các công dụng:
- Kháng viêm, kháng khuẩn mạnh, tiêu diệt các loại vi khuẩn, nấm trong khoang miệng.
- Chứa các hoạt chất làm se niêm mạc, giảm sưng đau và kích ứng.
- Làm sạch vết loét, giúp vết thương mau lành mà không để lại sẹo.
Vì vậy, bạn hãy súc miệng đều đặn 1 – 2 lần/ngày với 1-2 giọt tinh dầu pha trong nước ấm để giảm tình trạng rát, đau lưỡi.
Dùng nha đam
Nhai nha đam là phương pháp được sử dụng phổ biến. Bởi nha đam có tác dụng:
- Xoa dịu vết thương, giảm cảm giác đau rát do có chất nhầy dịu.
- Chứa allantoin và rosmarinic acid – 2 hoạt chất kháng viêm và kháng khuẩn mạnh.
- Kích thích tăng lưu lượng máu đến vùng bị tổn thương, giúp mau lành vết viêm loét.
Cách dùng:
- Lấy 2-3 lá nha đam giã nhuyễn hoặc nhai sống.
- Đắp lên vùng lưỡi đau hoặc ngậm trong 5-10 phút, ngày 2-3 lần.
Nhai lá húng quế
Nhai lá húng quế tươi là cách dân gian đơn giản mà hiệu quả để giảm cảm giác rát, ngứa ở lưỡi. Bởi:
- Tinh dầu và các hoạt chất trong lá húng quế có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn mạnh.
- Khi nhai sẽ giải phóng các chất có lợi này, bôi trơn lên bề mặt lưỡi, làm dịu vết thương.
- Đồng thời các chất có vị đắng của lá còn kích thích tuyến nước bọt tiết nhiều nước bọt hơn.
Cách làm:
- Lấy 3-5 lá húng quế tươi rửa sạch để ráo nước.
- Nhai kỹ lá trong 5 phút rồi nhả nước bọt ra. Thực hiện 2-3 lần/ngày.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa?
Nếu gặp phải các triệu chứng sau, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt để được thăm khám và điều trị kịp thời:
- Nếu cảm giác rát, đau lưỡi kéo dài trên 2 tuần mà không có dấu hiệu thuyên giảm thì rất có thể đã có biến chứng hoặc mắc các bệnh lý nguy hiểm. Lúc này cần phải thăm khám để xác định chính xác nguyên nhân.
- Sự xuất hiện các khối u, mụn có nanh mủ trên bề mặt lưỡi có thể là dấu hiệu của bệnh lý nguy hiểm như ung thư. Khi thấy triệu chứng này, bạn cần đi nội soi, sinh thiết để có chẩn đoán chính xác.
- Đau nhức dữ dội từ lưỡi lan ra tai hoặc kèm theo triệu chứng khó nuốt là dấu hiệu cảnh báo tình trạng viêm nhiễm đã lan rộng hoặc xuất hiện biến chứng nguy hiểm. Lúc này phải đi khám gấp để điều trị kịp thời.
- Nếu kèm theo sốt trên 38 độ C, sưng đau hạch bạch huyết cổ thì có khả năng là bị viêm nhiễm nặng. Cần được thăm khám và xét nghiệm máu, xét nghiệm dịch hạch nhanh chóng.
Khi đến viện, bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị thích hợp dựa trên kết quả thăm khám và xét nghiệm như dùng thuốc kháng sinh, chống viêm, vitamin bổ sung, phẫu thuật nếu cần thiết. Điều này giúp xử lý triệt để nguyên nhân gây đau rát lưỡi.
Kết luận
Trong cuộc sống hàng ngày, vấn đề lưỡi bị rát có thể tạo ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Việc duy trì sức khỏe của lưỡi không chỉ quan trọng để đảm bảo thoải mái khi ăn uống và nói chuyện mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Bằng cách duy trì khẩu sạch và thực hiện các biện pháp chăm sóc nha khoa đúng cách, chúng ta có thể giảm thiểu rủi ro lưỡi bị rát và tăng cường sự thoải mái trong sinh hoạt hàng ngày. Sức khỏe của lưỡi đồng nghĩa với một cuộc sống khỏe mạnh và đầy đủ niềm vui.
Xem thêm: