Lưỡi bị trắng là tình trạng thường gặp, gây cảm giác khó chịu và mất thẩm mỹ. Hiện tượng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau từ việc thiếu vitamin, nhiễm trùng đến các bệnh lý nội khoa. Vậy lưỡi bị trắng được xem là bệnh gì? Làm thế nào để phòng tránh và điều trị triệt để tình trạng này? Cùng Nha khoa Asia tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Lưỡi trắng là bệnh gì?
Mặc dù mọi người đều có thói quen đánh răng đúng cách hàng ngày, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn mảng bám và cặn thức ăn dư thừa trong khoang miệng. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để vi khuẩn phát triển, tích tụ và gây ra các bệnh lý phức tạp ở nướu và răng.
Bên cạnh đó, nhiều người thường chú trọng vệ sinh răng nhưng lại ít quan tâm đến việc làm sạch lưỡi. Điều này dẫn đến tình trạng lượng lớn vi khuẩn, nấm men và các mảnh vụn thức ăn tích tụ lại trên bề mặt lưỡi. Khi đó, lưỡi sẽ xuất hiện các biểu hiện như:
- Lưỡi bị trắng: bề mặt lưỡi phủ một lớp màng trắng đục do tích tụ nhiều vi khuẩn và tế bào chết
- Rêu lưỡi trắng: bề mặt lưỡi đặc sệt những đốm trắng giống rêu do nấm men phát triển
- Lưỡi nổi hạt trắng: trên bề mặt lưỡi xuất hiện nhiều u nhú nhỏ màu trắng
Những biểu hiện này thường không có triệu chứng và tự khỏi sau một thời gian nếu được vệ sinh sạch sẽ. Tuy nhiên, lưỡi trắng cũng có thể là biểu hiện ban đầu của một số bệnh lý nguy hiểm như:
- Nhiễm trùng khoang miệng: do vi khuẩn, nấm men gây bệnh
- Viêm lưỡi mạn tính
- Viêm loét dạ dày-tá tràng lan lên miệng
- Bệnh vẩy nến
- Bệnh bạch sản, giang mai, herpes
- Ung thư vòm miệng hay lưỡi
Do đó, tình trạng lưỡi bị trắng, nổi hạt trắng không nên chủ quan mà cần được kiểm tra để phân biệt các nguyên nhân và có phương án điều trị phù hợp. Nhiều trường hợp đây chỉ là biểu hiện nhiễm trùng thông thường nhưng cũng có thể là dấu hiệu ban đầu của bệnh nguy hiểm. Vì vậy việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa kịp thời là vô cùng quan trọng.
Nguyên nhân gây tình trạng lưỡi bị trắng
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng lưỡi bị trắng, cụ thể:
Do cơ thể bị mất nước
Khi cơ thể bị mất nước, lượng nước trong các mô và tế bào sẽ bị thiếu hụt. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình trao đổi chất và sinh lý bình thường của tế bào.
Trong đó, lưỡi cũng là cơ quan chịu ảnh hưởng do thiếu nước. Cụ thể, lớp biểu mô non mỏng bên ngoài lưỡi chứa đầy các tế bào nhạy cảm với sự thiếu nước. Chúng dễ bị khô và teo lại khi thiếu hụt độ ẩm, khiến lớp biểu mô bong tróc và lộ ra lớp bên dưới.
Lớp biểu mô càng mỏng và bong tróc nhiều thì màu hồng tươi bình thường của lưỡi càng bị lu mờ. Thay vào đó, lưỡi sẽ xuất hiện màu trắng đục bất thường do phơi bày các tổ chức xương, cơ và mạch máu bên dưới lớp biểu mô.
Ngoài ra khi lớp biểu mô bị tổn thương, vi khuẩn và nấm có cơ hội xâm nhập vào lớp dưới đã hở. Chúng kích thích gây viêm và làm lớp biểu mô càng bị tổn thương, dẫn đến lưỡi càng xỉn màu và trắng hơn.
Do hệ tiêu hóa hoạt động kém
Hệ tiêu hóa là hệ thống quan trọng, chi phối đến hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể từ thức ăn. Khi hệ tiêu hóa hoạt động kém, các bộ phận như dạ dày, ruột non, ruột già… sẽ bị suy giảm chức năng.
Điều này dẫn đến tình trạng cơ thể không thể hấp thu đầy đủ lượng dinh dưỡng từ thức ăn như protein, glucid, lipid, vitamin và khoáng chất. Kết quả là các mô và tế bào trong cơ thể bị thiếu hụt năng lượng và các chất dinh dưỡng thiết yếu để duy trì hoạt động sống.
Trong đó, lưỡi cũng không ngoại lệ. Lớp biểu mô nhạy cảm trên bề mặt lưỡi rất cần các khoáng chất như sắt, kẽm, vitamin nhóm B… để tái tạo nhanh và đáp ứng tốt chức năng của lưỡi. Tuy nhiên khi cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng do tiêu hóa kém, lớp biểu mô này sẽ không được nuôi dưỡng đầy đủ, dần bị suy kiệt và yếu đi.
Khi lớp biểu mô yếu dần, chức năng bảo vệ vốn có của nó cũng suy giảm theo. Vi khuẩn, nấm sẽ dễ dàng xâm nhập, phát triển và gây tổn thương cho lớp biểu mô này. Điều đó như một vòng luẩn quẩn khiến tình trạng càng ngày càng xấu đi, biểu hiện rõ là triệu chứng lưỡi nhạt màu, trắng đục bất thường.
Do thiếu hụt vitamin và khoáng chất
Vitamin và khoáng chất đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì các hoạt động sống của tế bào như:
- Chuyển hóa năng lượng
- Sản sinh protein
- Tổng hợp DNA
- Vận chuyển oxy
- Điều chỉnh quá trình trao đổi chất
Khi cơ thể thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất như: vitamin B12, axit folic, sắt, kẽm… thì các chức năng quan trọng này sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Kết quả là các tế bào không còn khả năng duy trì sự sống và hoạt động bình thường nữa.
Sự thiếu hụt dinh dưỡng trên cũng khiến cho lưỡi bị tổn thương. Lớp biểu mô non mỏng bên ngoài lưỡi chứa nhiều loại tế bào vô cùng nhạy cảm với sự thay đổi môi trường dinh dưỡng. Khi vắng mặt các chất dinh dưỡng quan trọng như đã nêu, các tế bào biểu mô này sẽ không thể hoạt động bình thường được nữa.
Ban đầu, chúng sẽ suy yếu và chết dần. Về lâu dài, lớp mô gồ ghề của lưỡi sẽ không còn hồng hào khỏe mạnh như trước, thay vào đó trở nên mỏng manh và tổn thương. Từ đó, lộ ra màu xương, mạch máu bên dưới, dẫn đến tình trạng lưỡi nhạt màu, trắng đục hoặc trắng hơn mức bình thường.
Do vệ sinh răng miệng kém
Khi chăm sóc răng miệng không sạch sẽ, thường xuyên để tồn đọng nhiều cao răng và mảng bám thức ăn thì đây chính là môi trường lý tưởng để vi khuẩn phát triển.
Các loại vi khuẩn có hại như Streptococci, Lactobacilli… sẽ nhanh chóng sinh sôi và phát triển mạnh mẽ trong điều kiện thiếu vệ sinh này. Chúng tiết ra các chất độc, enzyme gây hại cho các mô xung quanh như:
Trong quá trình đó, lưỡi cũng chịu thiệt hại nặng nề bởi sự tấn công của vi khuẩn. Nhất là ở những vùng nhiều kẽ hở, lõm như lưỡi, vi khuẩn sẽ dễ dàng bám víu và xâm nhập sâu gây tổn thương. Lâu ngày, bề mặt lưỡi sẽ xuất hiện các vết trắng xỉn, loét đau nhức hoặc thậm chí bong tróc, chảy máu.
Mắc một số bệnh lý về miệng
Ngoài các nguyên nhân do vệ sinh răng miệng, thiếu dinh dưỡng… thì mắc các bệnh lý về miệng cũng là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng lưỡi bị trắng. Một số bệnh thường gặp có thể kể đến như:
Bệnh nấm Candida
Đây là bệnh nhiễm trùng khoang miệng rất hay gặp do nấm Candida albicans gây ra. Khi mắc bệnh, bệnh nhân thường có các biểu hiện điển hình như đau rát lưỡi, lưỡi đỏ, nổi mẩn đỏ trắng, bong tróc.
Cụ thể, nấm candida tiết ra các độc tố tấn công làm tổn thương trực tiếp lớp biểu mô trên lưỡi. Chúng khiến biểu mô viêm đỏ, sưng tấy và dần bong tróc ra khỏi bề mặt. Điều này để lộ ra phần bên dưới tạo nên hiện tượng lưỡi trắng đục, sần sùi bất thường.
Viêm lợi
Đây cũng là một bệnh phổ biến liên quan đến tình trạng lưỡi bị trắng. Khi bị viêm lợi, lợi sẽ bị sưng đỏ, chảy máu khi đánh răng. Điều này khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, đau rát khi nhai và nói. Nếu không điều trị dứt điểm, viêm lợi có thể lan rộng ra các vùng lân cận, trong đó có lưỡi gây kích ứng và làm trắng lưỡi.
Ngoài ra còn một số bệnh khác cũng có liên quan như viêm miệng, loét miệng, licken phẳng, lang ben, lích xì, thrush… Nói chung đa phần các bệnh lý nhiễm trùng niêm mạc miệng nếu không được điều trị sẽ có nguy cơ làm biến dạng, tổn thương bề mặt lưỡi và khiến lưỡi trắng dần theo thời gian.
Mắc một số bệnh toàn thân
Người bị bệnh về máu như thiếu máu, thiếu sắt, bệnh bạch cầu… hay bệnh xơ gan, suy giảm miễn dịch… đều có nguy cơ cao bị lưỡi nhạt màu và trắng đi. Bởi các bệnh lý này đều ảnh hưởng đến các chức năng trao đổi chất, sinh lý tế bào ở các cơ quan trong cơ thể, trong đó có cả lưỡi.
Ngoài những nguyên nhân trên, một số yếu tố khác cũng có thể khiến lưỡi bị trắng như: hút thuốc lá nhiều; sử dụng một số loại thuốc kháng sinh, hóa trị…, tác dụng phụ của một số bệnh khác (bệnh tuyến giáp…); di truyền…
Cách điều trị lưỡi bị trắng hiệu quả
Có nhiều cách để điều trị hiệu quả tình trạng lưỡi bị trắng tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể, bao gồm:
Điều trị tại nhà
Khi lưỡi bị trắng ở mức độ nhẹ hoặc do nguyên nhân sinh lý như mất nước, có thể áp dụng một số cách điều trị tại nhà sau:
- Tăng cường vệ sinh răng miệng sạch sẽ hàng ngày
- Súc miệng và đánh răng bằng nước muối sinh lý để khử trùng và làm sạch bề mặt lưỡi
- Thoa mật ong lên lưỡi giúp tái tạo tế bào và nuôi dưỡng da
- Uống nhiều nước, đặc biệt là nước chanh để cung cấp độ ẩm và vitamin C cho cơ thể
- Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ, protein, vitamin (nhóm B, C, E, K)… để cải thiện tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng.
- Bổ sung lợi khuẩn: Lợi khuẩn (probiotics) có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn có hại, giúp hệ vi sinh vật đường ruột cân bằng trở lại. Do đó, việc bổ sung lợi khuẩn từ các thực phẩm như sữa chua, kim chi, dưa muối… hay thực phẩm chức năng sẽ gián tiếp làm giảm viêm nhiễm và hỗ trợ điều trị các bệnh về miệng.
- Sử dụng baking soda vào nước súc miệng hoặc bàn chải đánh răng sẽ hỗ trợ làm sạch và khử trùng khoang miệng. Baking soda có tính kiềm giúp trung hòa axit và khử mùi hôi miệng hiệu quả. Bên cạnh đó nó còn có khả năng kháng khuẩn, làm sạch, loại bỏ các mảng bám trên bề mặt lưỡi.
- Một số loại thảo mộc, gia vị quen thuộc như tỏi, gừng, ớt, nghệ… đều chứa nhiều hoạt chất có lợi như allicin, capsaicin… có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn hiệu quả. Chúng có thể được ứng dụng để ngậm, súc miệng hoặc xoa trực tiếp lên lưỡi giúp cải thiện bệnh.
- Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như lược lưỡi, khăn lau lưỡi hoặc bàn chải lưỡi chuyên dụng để làm sạch bề mặt lưỡi. Việc này giúp loại bỏ cơ học các mảng bám và tế bào chết, làm giảm tình trạng viêm nhiễm trên bề mặt lưỡi.
Điều trị tại nha khoa
Nếu tình trạng lưỡi bị trắng nặng, kéo dài hoặc do các bệnh lý khác gây ra thì cần đến khám nha khoa để được thăm khám và điều trị đúng cách, phù hợp với nguyên nhân. Cụ thể một số phương pháp điều trị chuyên khoa như:
- Sử dụng thuốc kháng sinh, kháng nấm để diệt trừ các tác nhân gây bệnh khi lưỡi trắng do nhiễm trùng
- Điều trị bệnh lích xì: Lích xì là bệnh ngoài da phổ biến, có thể lan lên niêm mạc miệng và lưỡi. Khi đó, bệnh nhân được chỉ định dùng thuốc mỡ kháng nấm hoặc kháng virus tại chỗ để làm lành vết thương, ngăn ngừa nhiễm trùng thêm.
- Điều trị nhiễm nấm Candida: Nếu nguyên nhân là do nấm Candida, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng nấm dạng uống hoặc bôi tại chỗ như Nystatin, Fluconazole… để tiêu diệt nấm gây bệnh.
- Điều trị viêm lợi mãn tính: Bệnh viêm lợi kéo dài cũng khiến niêm mạc miệng bao gồm cả lưỡi bị tổn thương. Khi đó cần dùng kháng sinh để điều trị triệt để viêm nhiễm và thuốc súc miệng chuyên biệt.
- Ngoài ra còn có thể điều trị bệnh bạch cầu, xơ gan, thiếu máu, suy giảm miễn dịch, tuyến giáp… – những căn nguyên làm cho lưỡi dễ bị tổn thương và xuất hiện triệu chứng trắng bất thường.
Tùy vào nguyên nhân cụ thể mà bác sĩ sẽ có các phương pháp điều trị phù hợp giúp làm lành vết thương, ngăn ngừa tái phát bệnh. Đây chính là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để điều trị lưỡi bị trắng triệt để.
Cách phòng ngừa hiệu quả tình trạng lưỡi bị trắng
Để ngăn ngừa tình trạng lưỡi bị trắng xảy ra, mọi người cần lưu ý những điều sau:
Vệ sinh răng miệng đúng cách
Vệ sinh răng miệng đúng cách được xem là biện pháp đơn giản nhưng vô cùng quan trọng để ngăn ngừa tình trạng lưỡi bị trắng cũng như các bệnh lý về răng miệng khác. Cụ thể cần thực hiện:
- Súc miệng bằng nước muối hoặc nước súc miệng chuyên dụng sau mỗi bữa ăn
- Đánh răng đúng cách 2 lần/ngày, mỗi lần ít nhất 2 phút với động tác nhẹ nhàng
- Thay bàn chải đánh răng định kỳ 3-4 tháng/lần
- Dùng lược lưỡi hoặc bàn chải chuyên dụng để làm sạch bề mặt lưỡi nhằm loại bỏ các mảng bám
- Có thể kết hợp các nguyên liệu tự nhiên như muối, baking soda… để tăng tính khử trùng và làm sạch
- Lau lưỡi bằng khăn sạch mỗi ngày để loại bỏ vi khuẩn và thức ăn thừa bám trên bề mặt
Thói quen vệ sinh răng miệng đúng cách sẽ giúp loại bỏ cơ học lượng lớn vi khuẩn, mảng bám – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng lưỡi bị viêm nhiễm và trắng dần theo thời gian.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý
Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng chính là yếu tố then chốt giúp tăng cường sức đề kháng và ngăn ngừa nguy cơ mắc các bệnh lý, trong đó có bệnh về miệng. Cụ thể cần lưu ý:
- Hàng ngày cần uống từ 2-3 lít nước để cung cấp đủ độ ẩm cho các tế bào và quá trình trao đổi chất diễn ra thuận lợi.
- Mỗi ngày, bữa ăn cần chứa đủ các nhóm chất như carbohydrate, protein, chất xơ, vitamin và khoáng chất. Đặc biệt lưu ý bổ sung nhóm vitamin A, C, D, E, K cùng các khoáng chất vi lượng như sắt, kẽm, selenium… giúp tăng cường miễn dịch và bảo vệ làn da, niêm mạc.
- Giảm thiểu các đồ ăn nhiều dầu mỡ, ngọt, caffein, rượu bia… gây kích ứng niêm mạc miệng và mất nước cho cơ thể.
Ngoài ra, cân bằng tâm lý, ngủ đủ giấc, tập luyện thể dục thể thao đều đặn cũng góp phần quan trọng giúp nâng cao sức đề kháng cho cơ thể, phòng tránh được nhiều bệnh tật.
Khám sức khỏe định kỳ
Khám sức khỏe định kỳ được khuyến cáo 6 tháng/lần là việc làm cần thiết, giúp phát hiện và can thiệp kịp thời những vấn đề về sức khỏe. Đối với sức khỏe răng miệng, đây càng là điều vô cùng quan trọng.
Khi khám sức khỏe răng miệng định kỳ 6 tháng/lần, nha sĩ sẽ tiến hành:
- Thăm khám tổng quát hàm mặt, răng, lưỡi, nướu và các mô liên quan
- Nhận biết các dấu hiệu bất thường như sưng đỏ, đau nhức, loét, thương tổn
- Làm sạch răng miệng, loại bỏ cao răng và mảng bám
- Chỉ ra các vấn đề tiềm ẩn như sâu răng, viêm nướu, viêm lợi… và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp
Nhờ đó, những biển hiện bất thường ở giai đoạn sớm như lưỡi đỏ, sưng, loét nhỏ hay chảy máu khi đánh răng… sẽ được phát hiện và xử lý kịp thời trước khi chuyển biến nặng hơn. Đặc biệt qua khám lưỡi, các bệnh lý tiền ung thư có thể được ngăn chặn.
Như vậy, lưỡi bị trắng là hiện tượng thường gặp, có thể do nhiều nguyên nhân và được điều trị theo nhiều cách tùy từng trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, phòng bệnh vẫn luôn tốt hơn chữa bệnh nên mọi người cần đặc biệt chú ý đến việc vệ sinh răng miệng và ăn uống hợp lý.
Kết luận
Lưỡi bị trắng là một vấn đề sức khỏe phổ biến, thường xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau như vi khuẩn, nấm hoặc tình trạng y tế tổng thể. Việc duy trì vệ sinh miệng, chăm sóc sức khỏe toàn diện cùng việc thay đổi lối sống là quan trọng để ngăn chặn và điều trị tình trạng này. Đồng thời, việc thăm bác sĩ để được tư vấn và điều trị chính xác là quan trọng để bảo vệ sức khỏe miệng và tổng thể.
Xem thêm: